آون یا فور دستگاهی است که از آن برای استریل کردن استفاده می شود. از فور در دندانپزشکی، آزمایشگاه، درمانگاه، بیمارستان و هر جایی که نیاز به استریل کردن باشد (معمولا) از این دستگاه استفاده می شود. البته از دستگاههای دیگری نیز (مانند اتوکلاو) برای استریل کردن استفاده می شود.
از «آون» یا «فور خشک کننده» در آزمایشگاه ها به منظور خشک کردن و استریل کردن ظروف شیشه‌ای و فلزی استفاده می‌شود. کارخانجات سازنده ، به منظور انجام فعالیت‌های مختلف ، انواع گوناگونی از این وسیله را طراحی نموده‌اند. در برخی از آن ها ، انتقال گرما به طور خود به خود و طبیعی صورت می‌گیرد ؛ در حالی که در برخی انواع دیگر از این وسیله ، انتقال گرما با استفاده از پنکه و یا از خاصیت سبک بودن هوای گرم و سنگین بودن هوای سرد ، به منظور جابجایی هوای درون آون استفاده می‌شود. به طور معمول ، آون‌ها در محدوده حرارتی بین دمای اتاق تا ۳۵۰ درجه سانتیگراد کار می‌کنند. اگرچه انواعی از فورها هستند که تا دمای ۶۰۰ درجه سانتیگراد را نیز تأمین می‌نمایند. از آون‌ها با اسامی «آون هوای داغ» و یا «گرم خانه» نیز یاد می‌شود.
کاربردآون:
از آون به منظور استریل یا خشک کردن وسایل شیشه‌ای و یا فلزی که در آزمایشگاه به کار می‌رود ، استفاده می‌شود. استریل و خشک کردن وسایل فلزی تمیز شده با کمک حرارت و در دمای ۱۸۰ درجه سانتیگراد به مدت ۲ ساعت صورت می‌گیرد. با افزایش تدریجی دمای آون ، رطوبت موجود در وسایل شیشه‌ای تبخیر شده و بنابراین موجب از بین رفتن هر گونه فعالیت بیولوژیکی خواهد شد.
اجزای تشکیل دهنده آون:
محفظه داخلی: این محفظه ، محل قرار گرفتن وسایل مورد استفاده جهت استریل شدن بوده که اغلب از جنس استیل ضد زنگ و مقاوم در برابر حرارت بالا است. این محفظه همچنین محل قرار گرفتن سنسور دما و ترموکوپل است.
المنت‌های گرم کننده: این اجزا جهت تأمین حرارت مورد نیاز فور پیش بینی شده‌اند و اغلب در مجاورت جداره خارجی فور و در تماس با آن قرار گرفته‌اند تا دمای داخل فور را به میزان مورد نیاز افزایش دهند. در داخل هر فور ، بسته به نوع و مدل دستگاه و همچنین بسته به توان الکتریکی آن ، یک یا دو عدد المنت قرار می‌گیرد. این المنت‌ها اغلب از نوع فنری بوده و درون یک پوشش از جنس سرامیک نسوز قرار می‌گیرند تا از انتقال جریان الکتریکی به محفظه فور و اتصال نمودن آن جلوگیری شود.
عایق‌های حرارتی: این عایق‌ها به منظور جلوگیری از هدر رفتن انرژی حرارتی و سرد شدن سریع محفظه داخلی و همچنین جلوگیری از گرم شدن بیش از حد محفظه خارجی و مدارهای الکتریکی و نیز محیط بیرون تعبیه شده که اغلب از جنس پشم شیشه است.
سیستم کنترل و نمایش دمای داخل محفظه: بسته به نوع فور مورد استفاده ، این دو سیستم می‌تواند کاملا مجزا و یا در یک سیستم یکپارچه تأمین شده باشد. سیستم نمایش دمای داخل محفظه می‌تواند یک دماسنج عقربه‌ای ، دماسنج جیوه‌ای و یا یک برد الکتریکی به همراه سنسور حرارتی و نمایشگر دیجیتال باشد. سیستم کنترل دما نیز بسته به نوع دستگاه می‌تواند به صورت ترموکوپل‌های فلزی ، جیوه‌ای و یا سیستم‌های میکروپروسسوری مشتمل بر سنسورهای دقیق باشد ؛ در این صورت سیستم نمایش و کنترل دما می‌تواند در هم ادغام شود.
سیستم‌های حفاظتی: بسته به نوع دستگاه سیستم‌های حفاظتی الکتریکی و حرارتی جهت حفاظت کاربران و دستگاه و محتویات آن پیش‌بینی می‌شود. فیوزهای الکتریکی برای قطع جریان در موارد اضطراری ، سیستم قطع جریان در زمان بالا رفتن بیش از حد دما (به هنگام عمل نکردن سیستم کنترل دما) و … از جمله این سیستم‌ها است.
کاربرد آون خلاء (وکیوم) | Asia Vacuum Ovens
1.خالص سازی (تبخیر محصولات جانبی، ایزومر، آغازگرهای واکنش نداده، مواد واسط)
2.پروراندن و افزایش دادن وزن مولکولی پلیمرها
3.بدست آوردن یک ترکیب خشک خالص از یک حل شونده یا پودر خیس یا رزین و سایر ترکیب‌ها
4.مناسب برای خشک‌کردن نمونه‌های قابل انفجار در دمای بالا
5.مناسب برای خشک‌کردن یا تبخیر حلال با نقطه جوش بالا
6.جداکردن حلال و حل شونده بدون نیاز به خشک‌کردن یک از فازها
7.جلوگیری از ورود اکسیژن در هنگام خشک‌کردن مواد جامد
8.فور(Dry Heat ) (به فرانسوی Four) یا اجاق گرمای خشک در پزشکی نام دستگاهی برای ضدعفونی و استریلیزاسیون تجهیزات و وسایل فلزی می‌باشد.
9.عموماً در رده دمایی ۵۰ الی ۳۰۰ درجه سانتیگراد کاربرد دارند و توسط ترموستاتمیتوان بنا به شرایط مورد نیاز درجه گرما را کنترل کرد. بدنه یک فور دارای دو جداره است که در صرفه جویی انرژی بسیار مؤثر است، لایه داخلی که یک رسانای ضعیف حرارتی و لایه بیرونی فلزی است. در برخی دستگاه‌ها در فضای میان دو دیواره به کمک عایق پر شده‌است و توسط پنکه‌های ویژه٬ جریان هوا در داخل دستگاه گردش می‌کند تا کمکی در توزیع یکنواخت حرارت باشد.
10.ظرفیت این اجاق‌ها بسته به کاربردشان در مطب‌ها و یا آزمایشگاه‌ها متفاوت است. ثابت شده‌است که جریان گرمای خشک نمی‌تواند تمامی میکروارگانیسم‌ها از جمله پریون و اندواسپور باکتریها را از بین ببرد، زیرا این دستگاه نفوذ پذیری ضعیفی دارد. در جایی که نیاز به محیط کاملا استریل با ضریب بالا باشد از دستگاه‌هایی با فشار بالای بخار آب به همراه دما( اتوکلاو)استفاده می‌شود.مزیت استفاده از آن این است که موجب زنگ زدگی وسایل جراحی نمی شود و لبه تیز وسایل ( اسکالپ ها) را کند نمی کند.
کنترل کیفیت دستگاه آون آزمایشگاهی
پس از هربار استفاده لطفاً آزمایش فور ( لوله براون Browne ) انجام دهید و تغییر رنگ مناسب ( از قرمز به سبز ) را در پایان هر استفاده بررسی نمایید.
در مواقعی که دماسنج یا نمایشگر درجه حرارت وجود ندارد یا به طور کلی نمی توان از پایش فیزیکی استفاده کرد باید آزمایش های بیولوژیکی مربوطه انجام شود. باید اثبات نمود که سیکل سترون سازی ، حداقل 105 اسپور باسیلوس سوبتیلیس واریته نایجر را غیر فعال ساخته است.
D-Value اسپورهای مصرفی در حرارت 160°C معادل 10-5 و Z-Value آنها حدود 25 است .D-Value مشخص می کند در یک دمای مشخص چه میزان باکتری از بین رفته است و برای نابود شدن 90% ارگانیسم های زنده مدت زمان مورد نیاز بر حسب دقیقه نشان داده می شود .
Z-Value معیار اندازه گیری مقاومت حرارتی اسپورها بوده و مقدار آن به صورت حرارت مورد نیاز جهت نابودی اسپورها می باشد.
