اندازه گیری صدا در محیط کار (1)

از آنجایی که صدا رایج ترین عامل زیان آور فیزیکی محیط کار است و حس شنوایی از مهمترین حواس انسان و به عنوان زیر بنای گفتار و زبان قلمداد می شود، افت شنوایی ناشی از صدا در صدر بیماری های شغلی در جهان قرار دارد. از آنجایی که این بیماری درمان طبی ندارد ازم است عمده فعالیت سیاست مرکز سلامت محیط و کار بر پیشگیری، حفاظت شنوایی، اعمال قانونی و فرهنگ سازی متمرکز شود.
صوت : در اثر ارتعاش یک جسم یا مجموعه اي از اجسام کشسان تولید می شود. انتشار آن حرکت ارتعاشی منبع مولد صدا است
سر و صدا : صوتی است ناخواسته ، ناخوشایند و نامطلوب که در صنعت ، فراورده تبدیل انرژي است. قسمتی از انرژي تلف شده در اثر ارتعاش و اصطکاك سطوح مختلف دستگاه  و ایجاد اغتشاش در هوا ، به صدا تبدیل می گردد.

مشخصه هاي صوت:

مشخصه های صوت عبارت اند از طول موج ، زمان تناوب و فرکانس.

• طول موج مسافتی است که موج در یک پریود می پیماید (λ) و برحسب متر بیان می گردد (زمان تناوب زمان یک نوسان کامل است (T) و بر حسب ثانیه بیان می گردد)
• فرکانس تعداد نوسان کامل در واحد زمان می باشد (F) و برحسب هرتز بیان می گردد)
• فرکانس تا 512 هرتز بم – 512تا 2048 هرتز متوسط و بیش از 2048 را زیر می نامند.
• مراکز  فرکانس هاي هشت گانه در بهداشت حرفه اي کاربرد فراوان داشته و شامل فرکانس های 8000 – 4000 – 2000 – 1000- 500 -250 – 125 -63.5 هرتز است.

انواع صوت از نظر شکل امواج

1- صوت ساده : شامل يک موج سينوسي ساده است . اين موج در طبيعت وجود نداشته و در آزمايشگاه و براي مصارف خاص توليد مي شود .
2- صوت مختلط دوره اي : در اين امواج يک فرکانس اصلي و چند فرکانس فرعي وجود دارد که با هم رابطه منظم و نوعا از پيش طراحي شده دارند . اين امواج اثر نا خوشايندي ندارند . اصوات موسيقي ، اصوات موجود در طبيعت و مکالمه از اين دسته اند .
3- اصوات مختلط غير دوره اي : در اين دسته رابطه معين يا پيش بيني شده اي بين طول موجها و نيز در فرکانس و دامنه امواج وجود ندارد . اين اصوات عموما نا خاسته ، نا خوشايند و تا حدودي اجتناب ناپذير هستند . در صنعت يکي از راههاي اتلاف انرژي اين گروه از اصوات است .

آثار صدا بر انسان

آثار صدا شامل آثار مستقیم و غیر مستقیم است. آثار مستقیم یعنی صدماتی که به سیستم شنوایی انسان وارد می شود. آثار غیر مستقیم نیز شامل تاثیر بر راندمان کار، اثر روانی، اثر بر وضع عمومی بدن و آثار پوششی بر شنوایی است.

• اثر مستقیم شامل : 1. صدمه به دستگاه شنوایی است که موجب کري موقت، کاهش شنوایی و کري دایم می گردد.

• اثر غیرمستقیم شامل : 1. تداخل در مکالمه و اختلال در ایجاد ارتباط که می تواند باعث بروز اشتباه در فهمیدن گفتار شخص شود. 2. اتساع مردمک چشم. 3. ترشح هورمون از تیروئید 4.تپش قلب 5.ترشح هورمون آدرنالین 6.تحرك معده و روده ها 7.تحریک ماهیچه اي 8.تنگ شدن رگ هاي خونی 9.اثر روي سیستم تعادلی بدن
کاهش شنوایی: بر سه نوع انتقالی ، حسی – عصبی و مختلط می باشد .
افت شنوایی: شامل دو نوع موقت ( TTS) و دایم  (PTS) است: در افت شنوایی موقت، صدایی با شدت زیاد در زمان کم تماس داده می شود )انفجار)  و با قطع تماس ، افت شنوایی ) با توجه به زمان تماس ، شدت و حساسیت فرد( از بین می برد. این افت در فرکانس 3000تا 6000 هرتز می باشد. افت دائم شنوایی، در صورت تماس مداوم با صدا بوجود می آید ، از نوع حسی–  عصبی و غیر قابل درمان )بدلیل نابودي سلولهاي عصبی( می باشد. این افت از فرکانس 4000هرتز شروع و به فرکانس هاي 6000و 8000 هرتز گسترش می یابد.
مراحل کري شغلی شامل:  شروع )اوایل اشتغال فرد خستگی شنوایی، افت در فرکانس 4000هرتز، احساس ناراحتی، گرفتگی گوش، خستگی عمومی.(  اختفاء ) ناشنوایی در فرکانس 4000هرتز، امکان کاهش در سایر فرکانسها وجود دارد(. نیمه اختفاء ) گسترش در فرکانس 2000و 1000هرتز ، عدم شنیدن صداي آهسته) کري واضح ) نقصان در فرکانس بم و زیر، شنیدن دشوار صداي مکالمه (  می باشد.
کري شغلی دو طرفه و متقارن، پرده صماخ سالم، عدم برگشت شنوایی حسی _ عصبی،غیر قابل درمان، شروع افت از فرکانس 4000هرتز را دارد

دستگاه صداسنج (SLM):

اساس کار دستگاه تبدیل انرژي صوتی به انرژي الکتریکی قابل قرائت بوده و شامل میکروفون، مدارهاي تطبیقی، شبکه هاي باردهی، شبکه نمونه برداري و صفحه قرائت است. صداسنج ساده میزان تراز فشار صوت (SPL) را نشان می دهد. با آنالیزور میتوان تراز فشار صوت را در فرکانس هاي مختلف را تعیین نمود

دوزیمتر صدا :

دوزیمتر صدا میزان انرژي صوتی دریافتی فرد را در زمان معین نشان می دهد و در مواردي که فرد در قسمتهاي مختلف فعالیت می نماید که صداي محیط کار و یا دستگاهها در زمانهاي مختلف متغیر است، استفاده می شود. اندازه گیري صدا در سه مرحله، بررسی مقدماتی و جمع آوري اطلاعات، اندازه گیري و تطبیق با استاندارد صورت می گیرد و در صورت بالاتر بودن صدا از حد استاندارد نیاز به اقدامات کنترلی دارد. جمع آوري اطلاعات عمومی نظیر نام کارخانه، تعداد کارگران، ابعاد، کروکی، شرایط جوي محیط کار، جنس سقف، کف، دیوار، نوع سطوح انعکاسی، تعداد ماشین آلات و محل استقرار آنها، ویژگی منبع صوت، مانند ابعاد، سرعت، نوع نصب، روش کار، روش کنترل، اطلاعات اندازه گیري، مانند نوع و مدل صداسنج و کالیبراتور، شبکه و روش اندازه گیري و کالیبراسیون، نوع میکروفون، منابع مهم و ثانویه صدا، و استاندارد انتخابی، ویژگی افراد نظیر سن، سابقه کار، مدت کار، جنس ، مرحله اول اندازه گیري است.

کميتهاي اندازه گيري صوت

توان صوت : مقدار انرژي صوتي است که در واحد زمان در منبع صوتي توليد مي شود که برحسب وات بيان مي گردد.
زمان S   ) ) / انرژي( J )  =  توان( W )
شدت صوت : مقدار انرژي صوتي است که در واحد زمان از واحد سطح مي گذرد . سطح مذکور عمود بر راستاي انتشار موج صوتي است . واحد آن وات بر متر مربع W/M^2 است . هرچه شدت صوت بيشتر باشد ، احساس صدا شديدتر خواهد بود .
I ( W / M^2 ) = W/A
فشار صوت : فشار در هر نقطه نيروي وارد بر سطح است . P = F / A فشار صوت بر حسب پاسگال Pa = N / M^2 در سيستم MXS و واحد متعارق آن در فيزيک صوت ، و در سيستم CGS ميکروبار Mbar ( din / cm^2 ) است .
1Pa = 10 Mbar

ادامه دارد…