نکاتی در رابطه با اندازه گیری و ارزیابی روشنایی

مهم ترین نکاتی که باید قبل از اقدام به اندازه گیری و ارزیابی روشنایی در نظر گرفته شود:
الف ) تعیین هدف اندازه گیری
ب ) گرد آوری اطلاعات مورد نیاز از محل و نیاز های استفاده کنندگان
ج ) زمان اندازه گیری
د ) تعیین روش اندازه گیری
ه ) شناخت و توجه به استانداردهای روشنایی عمومی و موضعی

* هدف اندازه گیری
قبل از اقدام به اندازه گیری هدف از اندازه گیری باید مشخص باشد . برای دستیابی به هر هدف ،روش ،دستگاه و نحوه ارزیابی متفاوت می باشد . اندازه گیری شدت روشنایی می تواند به منظور های زیر باشد:
* اندازه گیری محیطی : تعیین شدت روشنایی و متوسط آن و درخشندگی
* اندازه گیری موضعی: تعیین شدت روشنایی و درخشندگی در موضع مشخص
* اندازه گیری به منظور ارزیابی فنی و ممیزی

 
* گرد آوری اطلاعات مورد نیاز
اولین مرحله از فرایند اندازه گیری و ارزیابی روشنایی ، گرد آوری اطلاعات مورد نیاز در محیط مورد سنجش و نیاز های استفاده کنندگان می باشد . در این مرحله ابتدا نقشه ساده ای از محیط مورد نظر که دارای مقیاس و مشخصات مهم مرتبط با تامین روشنایی باشد تهیه می گردد. سپس محلهای تردد افراد ، مدت زمان کار آنها و اطلاعات مربوط به میزان دقت کار، لیست شود .
* زمان اندازه گیری
يكي از معيار هاي مهم در تاييد اعتبار نتايج اندازه گيري روشنايي زمان آن است . تاثير تابش نور روز در ساعات مختلف بر كميت روشنايي داخل اماكن انكار ناپذير است . لذا مي توان اثبات نمود كه شدت روشنايي داخل بنا در ساعات مختلف روز اگر چه وابسته به تابش منابع مصنوعي نور است اما كميت تابش نور خورشيد به داخل مكان مورد نظر نيز اثر افزايشي دارد . پيش از طلوع آفتاب و هنگام غروب آن و همچنين روزهاي ابري اثر تابشي خورشيد در داخل بناها حداقل است . ساعات مياني روزهاي آفتابي تابش نور خورشيد در داخل اماكن باعمق فضاي محدود استفاده از روشنايي مصنوعي را منتفي مي كند . در اماكن مسقف بزرگ مانند كارگاهها و سالنهاي عمومي تغييرات اثر تابشي نور طبيعي به دليل عمق فضا كمتر است . در ساعات تاريكي شب كه تابش طبيعي تقريبا به صفر مي رسد سيستم روشنايي مصنوعي بايد كارآيي كافي در تامين شدت روشنايي مورد نيازرا داشته باشد.

* وسایل اندازه گیری روشنائی
اندازه گیری شدت روشنایی با دستگاه لوکس متر یا نور سنج انجام می شود . لوكس متر وسیله اندازه گیری « شدت روشنایی» با واحد LUX می باشد ، دستگاه مورد نظر «شدت نور» بر سطح سنسور را حس نموده و با توجه به ضرایب تبدیل اختصاص داده شده به دستگاه دیجیتالی، شدت روشنایی محلی كه سنسور در آن واقع است را نشان می دهد . اجزاء نور سنج عبارتند از:
*دریافت کننده
*پردازشگر
* نمایشگر

فتوسل(سنسور حساس به نور)

نمایشگر

طریقه کار با لوکس متر “نور سنج”

برای اندازه گیری شدت روشنایی روی یک سطح باید بدون تغییر در شرایط محیط و ایجاد سایه یا نیم سایه مزاحم ، فتوسل دستگاه را روی سطح مورد نظر قرار داده و شدت روشنایی قرائت شود . تغییر زاویه قرارگیری فتوسل باعث خطا در اندازه گیری می شود . در اندازه گیری محیطی باید فتوسل در ارتفاع مورد نظر بطور افقی قرار گیرد و شدت روشنایی قرائت گردد.

روش هاي اندازه گيري روشنايي :

1- ایستگاه بندی محيط كار

2- با استفاده از نوع چيدمان لامپ

ایستگاه بندی محل کار :ابتدا محل هاي اندازه گيري از طريق تقسيم سطح محل کار به مربع هاي با ابعاد مشخص شده و مقدار روشنايي در وسط هر مربع بوسيله فتومتر مشخص مي شود وسايل اندازه گيري بايد در ارتفاع 75 سانتي متري از كف قرار گيرد.

* با استفاده از نوع چیدمان لامپ که انواع چیدمان به شرح زیر است:

لامپ هاي متصل و ممتد

لامپ هاي فضايي قرينه در دو يا چند رديف

لامپ منفرد

لامپ های جدا از هم در یک ردیف

دستيابي به نتايج روشن و ارزيابي معتبر در اندازه گيري روشنايي ضروري است كه ،به دور از افراط و تفريط با استفاده از راهكارهاي مدون شده و علمي انجام شود .

انواع زير براي اندازه گيري روشنايي پيشنهاد شده است :
الف ) اندازه گيري روشنايي عمومي
در اين روش با انتخاب ايستگاههاي معين شدت روشنايي عمومي محل در ارتفاع معيني كه متناسب با نياز استفاده كنندگان باشد در سطح افق اندازه گيري مي شود . در اين تكنيك براي بازرسي فني يا بازرسي ايمني و بهداشتي ايستگاه بندي و اندازه گيري به دو روش عملياتي زير امكان پذير است :
-1روش شبكه اي
-2روش الگويي

ب) روشنايي موضعي
براي اندازه گيري شدت روشنايي موضعي بايد ضمن حفظ وضعيت عادي در موضع مورد سنجش ،فتوسل دستگاه در موضع مورد نظر قرار داده شود و شدت روشنايي قرائت گردد .

نكات و ملاحظات مهم در اين روش اندازه گيري موارد زير است :
-با توجه به هدف اندازه گيري موضع مورد نظر تعيين گردد .
-براي اندازه گيري موضعي دستگاههايي كه فتوسل روي آنها نصب است مناسب نيست . زيرا به طور ناخود آگاه هنگام قرائت آن امكان ايجاد سايه روي موضع توسط آزمايشگر وجود دارد .
– دقت شود كه با تغيير آزمايشگاه فتوسل ميزان شدت روشنايي دريافتي توسط دستگاه تغيير مي كند لذا بايد فتوسل در وضعيت مناسب قرار گيرد.

– براي اندازه گيري شدت روشنايي در سطح افقي و قائم فتوسل بايد در همان وضعيت قرار گيرد.
-براي اندازه گيري شدت روشنايي در موضع كار دقت شود كه سايه يا نيم سايه بدن يا دست آزمايشگر روي موضع نيافتد و كارگر نيز تغيير وضعيت ندهد . در اين حالت فتوسل دستگاه نور سنج بايد در محدوده ديد كارکنان با همان زاويه معمول قرار داده مقدار شدت روشنايي قرائت گردد.
هدف از این کار تنها اندازه گیری میزان نور در کلاسهای مختلف است .ابتدا کلاس ها را به نواحی با ابعادی که ذکر می شود تقسیم بندی می کنیم و بامشخص کردن مرکز نواحی دستگاه را در فاصله 75 سانتی متری از سطح زمین گرفته و عدد نمایش داده شده راثبت می کنیم. در نهایت نواحی که نور از حد استاندارد کمتر است را مشخص می کنیم