یکی ازعوامل مهم آلودگى هوا در اغلب شهرهاى بزرگ گاز ازن در سطح زمین است. ازن در سطح زمین هنگامی تشکیل میشود که گازهاى آلاینده حاصل از اتومبیل‌ها و سایر وسائلى که سوخت مصرف مى‌‌کنند با نور خورشید واکنش مى‌کند؛ در نتیجه گاز ازنی به وجود میآید که براى انسان سمى است.
این گاز ازن در شرایط ساکن بودن هوا، درخشندگى نور خورشید و آب‌وهوای گرم بیشتر به وجود میآید. این ازن در سطح زمین را نبایدبا “ازن خوب” که کیلومترها بالاتر در قسمت فوقانى جو زمین قرار دارد و اشعه ماوراء بنفش مضر خورشید را جذب میکند اشتباه گرفت.
1-ذرات معلق قابل استنشاق:
ذرات معلق قابل استنشاق دسته ای از آلاینده های هوا هستند که میتوانند از منابع مختلفی تولید شوند. ذرات معلق موجود در هوا را معمولا براساس اندازه ای که دارند طبقه بندی میکنند.
یکی از مهم ترین فرایندهای تولید کننده ذرات معلق ، احتراق ناقص سوخت ها میباشد که در محیط های بیرونی (فضای باز)
کارخانه ها و وسایل نقلیه از بزرگترین منابع آن هستند.وهمچنین در محیط های داخل ساختمانی ، دود ناشی از سوختن چوب برای تولید حرارت ، وسایلی که سوخت آن ها گاز طبیعی میباشد مانند اجاق گاز ها ، بخاری ها و آبگرم کن ها و… به عنوان اصلی ترین عوامل تولید کننده ذرات معلق میباشد.
2-مونواکسید کربن
مونوکسید کربن ، گازی بیرنگ ، بی بو و بی مزه میباشد که در اثر احتراق ناقص سوخت های کربن دار به وجود می آیند. این گاز بسیار سمی و کشنده ، قدرت بالایی در ترکیب با هموگلوبین خون (241برابر بیشتر از اکسیژن) دارد و یکی از مهم ترین عوامل مرگ و میر مخصوصا در فصول سرد سال به شمار میرود. هنگامی افراد تحت تاثیر این گاز قرار میگیرند با علایمی نظیر سردرد ، سر گیجه و اختلال در دید مواجهه میشوند و اگر غلظت این گاز در محیط افزایش یابد می تواند منجر به مرگ شود.
3-فرمالدهید:
فرمالدهید در تولید محصولات چوبی فشرده شده ، محصولات عمومی خانه مانند نگه دارنده در رنگ ، لوازم آرایشی ، مقاومت دهنده لباس در مقابل چروک و حتی مواد عایقی که نحوه نادرستی تهیه شده اند میتوانند برای مدت طولانی فرمالدهید انتشار دهند و کیفیت هوای داخل ساختمان را تحت تاثیر قرار دهد. البته فرمالدهید انتشاری از مواد عایق در طی زمان کاهش می یابد.فرمالدهید میتواند از طریق استنشاق ، بلع و یا حتی از طریق مستقیم توسط پوست وارد بدن انسان شود. این ترکیب به سرعت جذب میشود و اثر سمیت آن مربوط به جایی است که از آن منتشر میشود ، یعنی با فاصله گرفتن از محل انتشار اثر آن کاهش مییابد.
دستگاه تنفسی ابتدایی ترین مکانی است که فرمالدهید روی آن اثر می گذارد. به طور کلی اثرات فرمالدهید هم مانند سایر آلاینده
ها به دو دسته حاد و مزمن تقسیم بندی میشود. مواجهه مزمن با این ماده می تواند منجر به سرطان به خصوص سرطان دستگاه تنفسی شود و از مهم ترین اثرات حاد آن می توان به آب ریزش چشم ها و بینی، خس خس کردن سینه ، تشدید آسم و واکنش هایآلرژیک اشاره نمود.
4-جیوه:
جیوه از دسته عناصر سنگین است که در طبیعت به سه شکل متفاوت جامد ، مایع و گاز یافت میشود. این فلز به علت فراریتی که دارد می تواند در دمای محیط به صورت گاز بی رنگ و بی بو یافت شود. جیوه رامی توان هم در نمک های معدنی و هم در ترکیبات آلی یافت. در طبیعت ، دسته ای از باکتری ها هستند که جیوه را به شکل متیل جیوه در می آورند.
شکل های مختلف جیوه را می توان در نواحی متفاوتی از محیط یافت به طور مثال فرم فلزی جیوه در خانه ها و محل کار ، فرم
نمک های معدنی جیوه را در کرم های زیبایی و برخی از داروهای گیاهی و ترکیبات آلی جیوه را در غذاهایی مانند غذاهای دریایی به خصوص ماهی های صیاد ( به علت تجمع زیستی)، برخی داروها و به عنوان ماده نگه دارند در رنگ ها میتوان یافت. و اما در نواحی داخلی ساختمان جیوه از طرق مختلفی وارد هوا میشود. شکسته شدن تجهیزات پزشکی مانند دماسنج ها ، لامپ های کم مصرف (فلورسنت ) که در اثر تحریک بخار جیوه تولید نور میکند ،از اصلی ترین دلایل وجود جیوه در هوای داخل یک ساختمان به شمار میرود.
5-گاز رادون:
گاز رادون از دسته گازهای خنثی در جدول تناوبی است که بی رنگ ، بی بو و بی مزه است و در اثر فروپاشی اورانیوم 238و به خصوص رادیوم 226به وجود می آید. این گاز نیمه عمری در حدود 8/3روز دارد و از خود ذرات مضری به نام آلفا ساطع می کند.از منابع این گاز می توان به سنگ ، خاک و مصالح ساختمانی حاوی اورانیوم اشاره کرد. گاز رادون در محیط بیرون از ساختمان به سرعت ناپدیدمیشود ولی در نواحی درون ساختمان ها غلظتشان بالا میرود و معمولا از طریق درز و شکافهای موجود در دیوارها و درها نفوذ می یابند. خانه هایی که از لحاظ کارایی و مصرف انرژی در سطح بالایی قرار دارند، معمولا با هوای بیرون از ساختمان کم ترین ارتباط را دارند ، بنابراین در این خانه ها گاز رادون بیشتر تجمع پیدا میکند (شدت این مسئله برای خانه هایی که در طبقات پایین تر قرار دارند بیشتر است.
اقدام مهم به منظور کاهش آلاینده ها در یک ساختمان ، استفاده از انرژی های پاک( انرژی خورشیدی) به جای سوخت های فسیلی (نفت و گاز) است. در حال حاضر ما برای درست کردن غذا ، گرم کردن هوای داخل ساختمان و یا حتی گرم کردن آب برای مصارف روزانه از وسایل گاز سوز استفاده میکنیم که هر کدام به نوبه ی خود تاثیر زیادی بر روی کیفیت هوای داخل یک ساختمان میگذارد.
تحقیقات نشان داده است که ما در ایران تقریبا 311روز آفتابی داریم ، بدین معنی که یک منبع بسیار خوب و پاک را در اختیار داریم که میتواند منبع جایگزین مناسبی برای ما به حساب آید.
اقدام دیگراین است که در هنگام طراحی و ساخت یک ساختمان ، در کنار توجه به مسائل مربوط به مصرف انرژی باید به مسئله تهویه هوا چه به صورت مکانیکی و چه به صورت طبیعی( از طریق درب ها و پنجره ها)توجه بیشتری شود.
