دتکتورهایی که برای تشخیص گازهای مختلف استفاده می شوند اغلب در دو گروه دسته بندی می شوند. دتکتور های گاز متان تشخیص دهنده ی گازهای سوختنی و قابل انفجار ( -Combustible Flammable) و دتکتورهای تشخیص دهنده ی گازهای سمی (Toxic) که هر یک بسته به نوع گاز در برندهای مختلف وجود دارند. (دتکتورهای گاز اکسیژن Oxygen را اغلب در این دو دسته طبقه بندی نمی کنند.) در برخی برندها دتکتورهای گازی با تشخیص چند نوع گاز مختلف نیز وجود دارند. بیشتر این نوع دتکتورها از دو قسمت Transmitter و Sensor تشکیل شده اند. Transmitter ها گاه به قابلیت های کنترلی و نمایشی نیز مجهزند. ذکر این نکته لازم است که اکثر سنسورها تاریخ انقضا دارند و می بایست به کالیبره کردن آن طبق دستورالعمل و توسط افراد آموزش دیده توجه کرد. برخی سازندگان دتکتورهای گازی برای دتکتورهای خود پنل های مخصوص دتکتورهای گازی نیز تولید می کنند اما اغلب دتکتورهای گازی را با ماژول به پنل ها متصل می کنند.
انواع سنسورها:
Catalytic
Electrochemical
Infrared
Thermal conductivity
Sulphistor
انواع خروجی دتکتورهای گازی:
4-20 میلی امپر دو سیمه و سه سیمه*
خروجی رله ای (سه رله ی آلارم، پری آلارم و فالت)*
برای تشخیص نشتی گاز و اعلام خطر قبل از به وجود آمدن حریق خصوصا در محلهایی که از گازهای سوختنی (قابل اشتعال) (LPG,CNG) استفاده میشود این دتکتورهای گاز اتیلن اکساید مورد استفاده قرار میگیرد. مبنای تشخیص برخی از آنها بوی گاز میباشد و به صورت دیواری یا سقفی نصب میشوند. مورد استفادهی آنها در آپارتمانها، هتلها و مراکز صنعتی میباشد. برخی از انواع این دتکتورگاز اتیلن اکساید قادرند در صورت کشف نشتی گاز به یک شیر فرمان بدهند و مسیر گاز را ببندند.
نکته: در دتکتورهای پیشرفته تر تغییرات چگالی گاز توسط مبدل تبدیل به یک جریان 4 تا 20 میلی آمپر شده و با یک کابل سه سیمه برای اندازهگیری و کنترل به پانل کنترل مرکزی ارسال میشود. همچنین سیستم هایی با دتکتور و تابلو مرکزی مخصوص وجود دارند که میزان گاز منو اکسید کربن (CO) را در محیط تشخیص داده و در صورت کم بودن غلظت آن یک سیستم تهویه را راه اندازی می کند و در صورت زیاد بودن غلظت آن در هوای محیط اعلام خطر مینماید. مورد استفاده این دتکتورها در پارکینگهای عمومی و در تونلهای زیرزمینی و محلهایی میباشد که از سوخت منو اکسید کربن زا مانند زغال یا نفت استفاده می کنند.گاه دتکتورهای گازی به پنل خاص خود وصل میشوند.
—————————————————–
مختصری درباره دتکتورهای گازی:
دتکتور های گاز اتیلن اکساید تجهیزاتی هستند که به منظور شناسایی و مانیتورینگ گازهای سمی، قابل اشتعال و انفجار و نیز گازهای اکسید کننده [به طور کلی گازهای خطرناک از لحاظ سمی، قابل انفجار یا احتراق بودن] مورد استفاده قرار می گیرد. این دتکتورها مجهز به سیستم‌های اعلام [آژیر و فلاشر] بوده که برخی از آنها با قابلیت حمل توسط کاربران است که از لرزاننده [ویبراتور] برای اعلان استفاده می شود. این دسته [یا ثابت یا پرتابل و قابل حمل] هر کدام برای کاربری های متناسب بکار می روند که بیشتر انواع آن برای تشخیص تنها یک نوع از یک گاز (با اندازه گیری غلظت آن گاز) به کار می رود. البته برخی از این دستگاهها با داشتن چند سنسور، قابلیت تشخیص همزمان چند گاز را دارند.
دتکتورهایی که بیشتر برای تشخیص غلظت گازهای سمی [با استفاده از سنسورهای الکتروشیمیایی (EC) و نیمه هادی های اکسید فلزات] مورد استفاده قرار می گیرند. برخی نیز برای تشخیص گازهای قابل احتراق [به عنوان دتکتور دودی، با استفاده از سنسورهای مادون قرمز (فروسرخ یا IR) و کاتالیستی (CATALYTIC)] به کار می روند. و نیز این دتکتورها به منظور تشخیص کمبود اکسیژن نیز به کار می روند.
این شرکت هم اکنون در حال تامین بیش از 200 نوع گاز مختلف [هیدروکربنی، غیرهیدروکربنی، آلکان، آلکیل، فراورده های نفتی، اکسید کربنی، دیزلی و …] می باشد که برخی از انها ترکیبی [از لحاظ شناسایی چند گاز]، چندسنسوره [تشخیص گازها همزمان به چندین شیوه] و … می باشند. در این زمینه بایستی بیان کرد که هر کدام از این دتکتور گاز کلر [همانند برخی دیگر از تجهیزات اعلام حریق] دارای کدهای متنوعی برای سفارش می باشد به طوریکه برای یک گاز خاص با برندی مشخص نیز [ از لحاظ نوع استاندارد، تاییدیه، قیمت و … از تنوع زیادی برخوردار است که با یک عنوان کلی (غیر تخصصی و بازاری) می تونی یک تجهیز با یک برند و تولیدی یک شرکت خاص اما شاید تا دو برابر قیمت متفاوت اقدام به تهیه یا توزیع آن کرد پس بهتر است شرکتها قبل از اقدام به استعلام قیمت، از نوع تجهیز مناسب و مشخصات فنی مورد نیاز [از طریق مشاوران با تجربه و فنی] اطمینان حاصل نمایند.
دتکتورهای گازی تجهیزاتی هستند که به‌منظور شناسایی و مانیتورینگ گازهای سمی، قابل اشتعال و انفجار، گازهای اکسیدکننده و به‌طورکلی گازهای خطرناک مورداستفاده قرار می‌گیرند. دستگاه‌های گاز سنج مجهز به سیستم‌های اعلان و اخطار دیداری و شنیداری (صوتی) بوده و در برخی از مدل‌ها (پرتابل) از ویبراتور یا لرزاننده نیز جهت اعلان خطر به کاربران استفاده می‌گردد.
سنسورهای دستگاه‌های گاز سنج معمولاً با توجه به تکنولوژی بکار رفته جهت تشخیص گازها به انواع ذیل طبقه‌بندی می‌گردند:
1) سنسورهای گازی با تکنولوژی مادون‌قرمز :(IR)(برای تشخیص بخارهای هیدروکربن)
این دتکتورها بیشتر برای گازهای پروپیلن، اتیلن، اتانول، اکسید اتیلن، متیل برومید، متان، اتان، پروپان، بوتان، هگزان و … بکار می رود.
این دتکتورها نیز برای گازهای (NH3) آمونیاک، (L.P.G)، بخارهای بنزین، هیدروژن و گروه آلکانها (متان، اتان، پروپان، بوتان، پنتان و..)، انفجاری و … مورد استفاده قرار می گیرند البته بایستی به زمان تحویل و استفاده آن توجه نمود.
4) اندازهگیری با استفاده از نیمه‌هادی‌ها (سنسورهای نیمه‌هادی‌های اکسید فلز عموماً برای تشخیص مونوکسید به کار می‌رود)
دتکتور گازی:
1- تشخیص بوی گاز
2- تشخیص تغییرات چگالی گاز (از 4 تا 20 میلی‌آمپر، از طریق کابل سه سیمه… پیغام به کنترل پانل)
3- سنجش میزان مونوکسید کربن [CO]، (برای میزان کم: راه‌اندازی سیستم تهویه، برای مقادیر زیاد: اعلام‌خطر، بیشتر در پارکینگ‌ها و تونلهای زیرزمینی)
نحوه عملکرد دتکتور گازی:
یک فیلامان پلاتینی گداخته به شکل مخصوص در داخل محفظه قرارگرفته و به‌محض تماس با گاز، شعله‌ور می‌گردد. تغییرات شدت نور این رشته پلاتین روی یک سلول فتوالکتریک اثر گذاشته و به‌وسیله مدارهای مربوطه، باعث به کار انداختن وسایل مختلف [آژیر و …] میشود. دتکتورهای گازی عموماً با باتری کارکرده و قابل‌حمل‌اند.
+تشخیص در سطح بسیار پایین‌تر از مقدار LEL [حد پائین قابلیت انفجار، Lower Explosive Limit] و یا تشخیص در حدود LEL 20-15.
تفاوت گازها و بخارها:
گازها: در حالت گازی بالاتر از درجه حرارت بحرانی می‌باشند (یعنی به‌وسیله فشار به حالت مایع درنمی‌آیند).
بخار: در حالت گازی زیر درجه حرارت بحرانی می‌باشند (در اثر فشار، به حالت مایع درمی‌آیند).
………………….
دتکتورهای گازی بیشترین تنوع را در بین سایر دتکتورها دارد از نوع دتکتور، تشخیص برای نوع گاز، تشخیص برای بوی گاز یا احتراق و یا انفجار، کاربرد ساختمانی یا صنعتی، نصب ثابت یا پرتابل و . . . . بدین صورت هم در نوع و هم در قیمت آن با بازار گسترده ای مواجه هستیم بدین صورت که رنج قیمتی آن حتی در مصرف برای یک خواسته و یک نوع گاز نیز با انبوهی از قیمت های بازاری [بجز اصلی بودن یا نه] مواجه می شویم و البته در ایران تنها فروش مطرح شده است و بحث فنی آن اغلب اوقات نادیده گرفته می شود مثلا برای اسپکترکس و نوع پی.بی با ده‌ها مدل و قیمت های متنوعی روبرو می شویم که هر کدام برعکس نام یکسان، کارایی های متفاوتی دارند.
